दिपकराज भट्ट/ डडेल्धुरा सुदुर पहाडको केन्द्र बिन्दुको रुपमा रहेको यहाको हावापानि एकदमै राम्रो रहेको छ । यहाँ का धार्मिक र प्राकृति ठाउँहरुले जो कोहिको मन लोभ्याछ । यहाँ घुम्नका लागि आर्थिक हिसावले पनि सस्तो रहेको छ । अहिले सबै स्थानीय तहले सडक संञ्जाल जोडिसकेको छ ।
कहाँ कहाँ छन् त घुम्नै पर्ने स्थानहरु ।
१-अमरगढि किल्ला डडेल्धुरा
डडेल्धुरा जिल्ला सदरमुकाम बागबजार देखि पाच मिनेटको पैदल यात्रा गरेर यहाँ पुग्न सकिन्छ । बसपार्क देखि पैदल टुडिखेल जाने बाटोमा यो ऐतिहासिक किल्ला रहेको छ । बीर अमरसिंह थापाले बनाएको ऐतिहासिक अमरगढी किल्ला हेर्दा जो कोहिको मन लोभिन्छ । यस भित्र चारैतिर पुरानो शैलिमा बानाएको दिवाल रहेको छ , दिवाको बिच बिचमा गुफाहरु बनाईएको छ । भित्र कोत घर रहेको, मन्दिर रहेको छ ।
२- भागेश्वर मन्दिर धुरा
डडेल्धुरा सदरमुका देखि भागेश्वर गाउपालिकाको सदरमुकाम बगरकोट देखि चुल्ल, सिराड भएर धुरा पुग्न सकिन्छ । बगरकोट देखि गाउँ हुँदै महाभारत वन क्षेत्र छिचोल्दै तीन देखि चार घण्टाको पैदल यात्रा गरेर धुरा पुग्न सकिन्छ यहाँ हिडेर जादा थाकेको महसुस नै हुदैन । यस धुरा क्षेत्रमा महाभारत वन क्षेत्र रहेको छ । यहाको पानी ,हावा , माटो शुद्वताको धनी रहेको छ यहाँ एक पटक गएपछि बारम्बार जान मन लागिरहन्छ जो कोहि लाई । यहाखगएपछि बस्नुका लागि कुनै तनाब लिनु पर्दैन , बस्नुका लागि धर्मशाला बनाईएको छ तर यहाँ जादा खानाको व्यवस्थापन गरेर जानू राम्रो हुन्छ । यहाँ बाट तराई जाने बाटो समेत रहेको छ ।
३- अजयमेरु कोट (दरबार)
सदरमुकामबाट दुई घण्टाको दूरीमा रहेको अजयमेरु गाविस मा रहेको ‘अजयमेरु कोट’ ऐतिहासिक दरबार मध्येको एक हो । वि।स। १४४१ तिर भारतबाट आएका कत्युरवंशी मल्ल राजाहरु मध्येका प्रभावशाली राजा नाग मल्लको शासन व्यवस्थाको इतिहाससँगै जोडिएको सो दरबारसमेत रमणीय पर्यटकीय ऐतिहासिक स्थलका रुपमा रहेको छ । यहाँ राजाले बनाएका मुर्ति , पुरानो शैलिको पानी भर्ने नौला, गुफा रहेका छन् ।। पछि गएर शाहीहरुले अजयमेरुकोटमा शासन गरेर आन्तरिक संर्घषको फाईदा उठाइ सन् १७३७ मा मुगल सरदार मजिव खानले डोटी राज्यमाथि आक्रमण गरेका थिए । बाह्य आक्रमणपछि डोटी राज्यका दरबारियाहरु एक भएर कैलालीबाट मजिव खानलाई भगाइ डोटी राज्यको संरक्षण गरेको पाइन्छ ।
चार दशक भन्दाबढी अजयमेरुबाट शासन गरेका डोटेली राजाहरुले यस क्षेत्रमा निर्माण गरेका देवलहरु, स्नान घर र पानी पधेरो ढुंगेकलाका अनुपम उदाहरण हुन । पहाड जस्तै त्यतिबेलाकाहरुले बनाएका ढुंगाका स्तुपहरु अहिले पनि छन् । राजा रणबहादुर शाहको शासन र बहादुर शाहको नायबिकालमा सम्पन्न यो विजयपछि अमरसिंह थापा प्रसाशक भएर डडेल्धुरा आएका थिए । कालीपारीको विजय अभियान सम्पन्न गर्न रणनीतिक महत्वको डोटी गौंडा अमरसिंह थापालाई सहायक भएको थियो । मुख्य दरबार रहेको क्षेत्र हेर्दै खतरनाक छ ।
४- उग्रतारा मन्दिर
डडेल्धुरा सदरमुकामदेखि पाँच किलोमिटर टाढा बैतडि जोड्ने दशरथचन्द राजमार्गको छेउमा रहेको प्रसिद्ध उग्रतारा भगवतीको मन्दिर छ । उग्रतारा भगवतीलाई आसुरी शक्तिमाथि दैवी शक्तिको र असत्यमाथि सत्यको विजयको रुपमा लिने हुँदा सुदूरपश्चिमेलीहरु यो मन्दिरप्रति विशेष आस्था राख्दछन् । मन्दिरमा हरेक बर्ष कात्तिक शुक्लपक्ष पुर्णिमाका दिन मन्दिरमा ठुलो जात्रा (मेला) लाग्ने गर्दछ । मनोकांक्षा पूरा गर्ने र सन्तान नभएकाहरुका लागि सन्तान दिने जनविश्वासका कारण आस्थाको केन्द्र मानिने उग्रतारा मन्दिरमा मेला भर्न छिमेकी राष्ट्र भारतका पिथौरागढ, नैनीताल, गढवाल, बनबासा, टनकपुर, खटिमालगायत सुदूरपश्चिमका नौवटै जिल्लाबाट भक्तजनहरु मेला भर्न आउँछन् ।
उग्रतारा मन्दिरबाट सुदूरपश्चिम क्षेत्रमा पर्ने मनोरम हिमालहरु पनि हेर्न सकिन्छ । धार्मिक दृष्टीले भक्तजनहरु आउँछन ।” मेलालाई धार्मिक जमघट र टाढाटाढाका इष्टमित्रहरुसँगको भेट गर्ने थलोका रुपमा लिइने भएकाले दशै तिहार भन्दा यहाँका बासिन्दा मेलापर्वलाई बढी महत्व दिने गर्छन । रोजगारका लागि घर छोडेर परदेशीएकाहरु पनि नौकरी छोडेर या छुट्टी मागेरै भएपनि मेलाको समयमा घर फर्कने गर्छन ।
देवीको प्रतिमुर्ति र वस्त्रले सजिएको खम्बालाई नचाउँदै, घुमाउदै लगिने गाँजले मन्दिरको वरिपरि रहेका तीनवटा ‘जुजुनेउटा’, ‘नाचनटाकुरी’ र ‘भुत्याउ बुंगा’ प्रकृति टाकुरामा गएर देवीले भागेश्वर, मालिका, दुर्गा र शिखरजस्ता धार्मिक स्थलतिर फर्केर अभिवादन गर्ने दृष्य मेलाको प्रमुख आर्कषण मानिन्छ ।
मन्दिरमा कात्तिक शुक्लपक्ष पुर्णिमाका दिनमात्र नभइ बडा दसैंको महाअष्टमीमा रागाको बलि दिने तथा चैतेदसैंमा बोकाको बलि दिइएर मेला बनाउने प्रचलन रहिआएको छ । मन्दिरको उत्पत्तिबारे प्रमाणित आधार नभेटिए पनि बुढापाकाको भनाइअनुसार मन्दिरको पूर्वतिर बस्ने साकी जातिहरुले गोरु जोत्ने बेला भगवतीलाई पाएर संरक्षण गरेको किंवदन्ती छ ।
प्यागोडा शैलीमा २०३८ सालमा मन्दिर पुनः निर्माण गरिएको हो । उग्रतारा धार्मिक मेलाका रुपलेमात्र प्रसिद्ध नभई डडेल्धुराको मुटुमा रमणीय स्थलमा रहेको हुदाँ यो क्षेत्र पर्यटकीय दृष्टिकोणले पनि महत्वपूर्ण मानिन्छ । यसको विकासका लागि नेपाल सरकारले ध्यान दिन सके उग्रतारा क्षेत्र पर्यटकीय क्षेत्र मध्ये एक बन्ने छ ।
५- आलिताल ताल
सुदूरपश्चिमका पहाडी जिल्लाहरु जोड्ने धनगढी–डडेल्धुराअन्तर्गतको भिमदत्त पन्त राजमार्गदेखि झण्डै १७ किलोमिटर उत्तर–पश्चिममा पर्ने महाभारत पर्वत श्रृंखलाको फेदमा प्राकृतिक रुपमा भरिभराउ छ आलिताल । डडेल्धुरा जिल्लामा सबैभन्दा मनोमहक र ठूलो तालका रुपमा रहेको आलिताल दर्शकलाई घुमाउन उपयुक्त छ ।
डडेल्धुराको भित्रिमधेस क्षेत्रमा पर्ने साविकको आलिताल गाविस–४ आमसैन गाउँमा पर्ने तालको उत्पत्ति बारेमा प्रयाप्त र ठोस जानकारी कसैसँग नभए पनि आजभन्दा झण्डै दुई सय वर्षअघि गाउँलेले रोपाइँ गर्दा खेतहरुको आली धसिएर ताल बनेको स्थानीय बुढापाकाह
